Informacja Publiczna
Pojęcie informacji publicznej pojawia się bardzo często w sferze związanej z administracją publiczną. Jest to prawo do uzyskania informacji o działalności organów władzy publicznej wynikające bezpośrednio z Konstytucji RP. Ale czym tak naprawdę ono jest? Kiedy można uzyskać informację od organów władzy? Kto może wnioskować o uzyskanie informacji publicznej? W jaki sposób można dowiedzieć się co zamierza władza publiczna? Kiedy nie ma możliwości uzyskania informacji publicznej?
Podstawowe informacje
Informacją publiczną jest każda informacja o działalności władzy publicznej. Prawie każda informacja wytworzona lub w niektórych sytuacjach tylko posiadana przez organ administracji publicznej stanowi informację publiczną i podlega udostępnieniu. Organy władzy publicznej są zasypywane mnóstwem pytań w różnorakiej formie. Spora część z nich stanowi właśnie pytanie o informację publiczną. Ustawodawca nie przewidział żadnej określonej formy wniosku o udostępnienie informacji publicznej. Kwestia kwalifikacji samego pytania rodzi często wiele wątpliwości. Organy administracji publicznej bardzo często już na wstępie mają problem z kwalifikacją wniosku. Wszystko tak naprawdę zależy od sposobu sformułowania pytania we wniosku. Kolejny problem pojawiający się przy tematyce dostępu do informacji publicznej to forma wniosku. Otóż forma wniosku może być niestety dowolna, ustna, pisemna lub elektroniczna. Pytanie może być zadane przez telefon lub podczas spotkania z urzędnikiem, każda z tych form jest dopuszczalna. Kiedy zatem urzędnik musi odpowiedzieć? Okazuje się że prawie zawsze powinien udzielić nam odpowiedzi i to w formie, w której został złożony wniosek, chyba że wskażemy inną, bardziej dla nas dogodną formę. Dodatkowo odpowiedz w ramach dostępu do informacji publicznej powinna być udzielona niezwłocznie. Organ administracji publicznej ma prawo udzielić nam odpowiedzi w terminie do 14 dni od chwili wpłynięcia wniosku, a w określonych prawem sytuacjach może ten okres przedłużyć do dwóch miesięcy.
Jak można uzyskać informację publiczną?
Wniosek o udostępnienie informacji publicznej może złożyć każdy. Ustawa o dostępie do informacji publicznej nie ogranicza w zasadzie kręgu podmiotów, które mogą wystąpić z wnioskiem do organu administracji publicznej. Taka konstrukcja wynika m.in. z faktu, że informacja publiczna w pierwszej kolejności udostępniana jest na Biuletynie Informacji Publicznej w skrócie BIP. BIP powinien być dostępny przez całą dobę przez 365 dni w roku, w związku z tym ustawodawca potraktował dostęp do informacji publicznej jako „coś” do czego prawo ma każdy. Zgodnie z ustawą o dostępie do informacji publicznej nie można żądać od nikogo wykazania interesu prawnego lub faktycznego w zakresie dostępu do informacji publicznej. Jedyny wyjątek od tej zasady dotyczy informacji przetworzonej, wówczas podmiot zobowiązany może zażądać wykazania SZCZEGÓLNIE ISTOTNEGO INTERESU PUBLICZNEGO od wnioskodawcy.
Kiedy nie ma możliwości uzyskania informacji publicznej?
Treść pytania we wniosku o udostępnienie informacji publicznej ma olbrzymie znaczenie z punktu widzenia wnioskodawcy oraz podmiotu zobowiązanego. Z treści pytania można wywnioskować czy pytanie dotyczy informacji publicznej czy obejmuje inne obszary. Ponieważ ustawa o dostępie do informacji publicznej dość lakonicznie definiuje samo pojęcie informacji publicznej to w rękach organu administracji publicznej leży ocena wniosku. W pierwszej kolejności podmiot zobowiązany powinien zweryfikować czy pytanie dotyczy informacji publicznej. Jeżeli zostanie stwierdzone, że zakres wniosku nie dotyczy informacji publicznej wówczas zwykłym pismem powinien poinformować wnioskodawcę o tym fakcie. W przypadku braku informacji zwrotnej może powstać zarzut „bezczynności organu”. Jeżeli w trakcie weryfikacji wniosku podmiot zobowiązany uzna, że pytanie dotyczy informacji publicznej wówczas powinien w ramach dalszej procedury ocenić czy mamy do czynienia z informacją prostą czy przetworzoną. Kolejnym etapem weryfikacji jest ewentualne wyłączenie dostępu do informacji publicznej, np. ze względu na tajemnicę przedsiębiorcy lub prywatność osoby fizycznej? Jeżeli organ administracji publicznej uzna, że wniosek dotyczy informacji publicznej jednak ze względu na informacje prawnie chronione nie może udzielić odpowiedzi powinien wydać decyzję odmowną. Decyzja w przedmiocie odmowy udostępnienia informacji publicznej ma określone wymagania, które w pewnym zakresie różnią się od wymagań wynikających z Kodeksu Postępowania Administracyjnego. Trzeba również pamiętać, że każda informacja składa się z określonych danych, często może być tak, że tylko cześć, np. dokumenty podlega udostępnieniu. W takich sytuacjach pojawia się pojęcie anonimizacji, które niestety nie zostało zdefiniowane w ustawie. Należy nadmienić, że weryfikacja wniosku o udostępnienie informacji publicznej powinna również obejmować ewentualne sprawdzenie czy żądanie nie dotyczy udostępnienia informacji sektora publicznego w celu ponownego wykorzystania. Wykorzystanie INFORMACJI SEKTORA PUBLICZNEGO POWINNO być oceniane w kontekście ustawy z dnia 25 lutego 2016 r. o ponownym wykorzystywaniu informacji sektora publicznego.
Informacja publiczna w czym tkwi problem?
Uzyskanie dostępu do informacji publicznej to prawo każdego, a udostępnienie informacji publicznej to obowiązek dla podmiotów zobowiązanych. Dostęp do informacji publicznej to przejaw działalności państwa demokratycznego. Niestety obecnie obowiązująca ustawa w ocenie wielu ekspertów zbyt lakonicznie podchodzi do kwestii związanej udostępnianiem informacji publicznej. W wielu przypadkach ocena już samego wniosku o udostępnienie informacji opiera się o orzecznictwo sądowe, doktrynę i doświadczenie pracowników organu. Dodatkowo trzeba pamiętać o tym, że w określonych sytuacjach organ ma obowiązek stosować inne akty prawne niż tylko te dotyczące bezpośrednio dostępu do informacji publicznej. Kolejnym pojawiającym się problemem na gruncie ustawy o dostępie do informacji publicznej jest anonimowość wniosków. Ustawodawca dopuścił możliwość złożenia wniosku anonimowego, którego sposób rozpatrzenia często budzi kontrowersje. Jednak problematyczne nie jest tylko ocenianie samego wniosku ale również jego przygotowanie. Często sam wnioskodawca nie jest w stanie samodzielnie i w sposób zrozumiały opracować pytania lub zestawu pytań ze względu na sprzeczne ze sobą orzeczenia sądowe i poglądy doktryny. Zawsze warto w sytuacji powstania wątpliwości zasięgnąć rady eksperta lub przejrzeć najnowsze orzecznictwo sądowe. Ustawa o dostępie do informacji publicznej w obecnej formie obowiązuje od 2001 r. natomiast tendencję wzrostową w zakresie ilości wpływających wniosków do podmiotów zobowiązanych o udostępnienie informacji publicznej można zaobserwować od około roku 2010. Obecnie dostęp do informacji publicznej stał się sposobem nie tylko na uzyskanie wiedzy o działalności organów władzy publicznej ale również sposobem na badanie rynku, kontrolę władzy, a czasem napisanie pracy dyplomowej. Należy również pamiętać, że ustawa o dostępie do informacji publicznej zawiera przepisy karne, które przewidują karę pozbawiania wolności dla tego, kto będąc zobowiązanym do udostępnienia informacji publicznej jej nie udostępnia.
Autor: Marcin Sobota